สถานพยาบาล หรือโรงพยาบาล หนึ่งในสถานที่ที่ก่อให้เกิดการแพร่กระจายของเชื้อโรค เนื่องจากเป็นศูนย์รวมของคนไข้หรือผู้ป่วยโรคต่าง ๆ โดยระบบระบายอากาศภายในสถานพยาบาลมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อคุณภาพอากาศ รวมถึงการควบคุมและลดการแพร่กระจายของเชื้อโรค หรือป้องกันการปนเปื้อนภายในสถานพยาบาล เช่น ห้องผ่าตัด ห้องผู้ป่วย ห้องปฏิบัติการ หรือพื้นที่ส่วนรวม เป็นต้น 

ดังนั้นการวางแผนออกแบบและก่อสร้างระบบระบายอากาศในสถานพยาบาลให้เป็นไปตามมาตรฐาน ASHRAE 170 ตลอดจนการใช้งาน การบำรุงรักษาและตรวจสอบระบบระบายอากาศอย่างสม่ำเสมอเป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้มั่นใจว่าการระบายอากาศสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ช่วยสร้างสภาพแวดล้อมและคุณภาพอากาศที่สะอาด ปลอดภัย สำหรับผู้ป่วยและบุคลากรทางการแพทย์ ไม่เพียงเท่านี้ยังช่วยป้องกันอันตรายจากเชื้อโรค ฝุ่นละออง และสารปนเปื้อนต่าง ๆ ที่ลอยปนอยู่ในอากาศอีกด้วย

มาตรฐาน ASHRAE 170 คืออะไร

ASHRAE 170 คือ มาตรฐานการระบายอากาศของสถานพยาบาล ซึ่งเป็นข้อกำหนดหรือแนวทางปฏิบัติสำหรับการออกแบบ ก่อสร้าง การใช้งาน และการบำรุงรักษาระบบระบายอากาศในสถานพยาบาล โดยองค์กรที่มีบทบาทสำคัญต่ออุตสาหกรรม HVAC ทั่วโลก ได้แก่ ASHRAE หรือที่ย่อมาจาก American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers จากประเทศสหรัฐอเมริกา 

โดยมาตรฐาน ASHRAE 170 มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมภายในสถานพยาบาลที่เหมาะสมและปลอดภัย โดยการออกแบบระบบระบายอากาศที่เน้นการควบคุมคุณภาพอากาศและป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อโรค ฝุ่นละออง และสารปนเปื้อนอื่น ๆ ภายในสถานที่ รวมถึงลดโอกาสที่จะเกิดกลิ่นไม่พึงประสงค์ในสถานพยาบาลให้เหลือน้อยที่สุด 

ขอบเขตของมาตรฐาน ASHRAE 170 ครอบคลุมเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับระบบระบายอากาศในสถานพยาบาลดังต่อไปนี้

• ข้อกำหนดในมาตรฐานครอบคลุมระบบระบายอากาศในพื้นที่ดูแลผู้ป่วย พื้นที่ดูแลผู้พักอาศัย และพื้นที่สนับสนุนที่เกี่ยวข้องภายในสถานพยาบาล
• มาตรฐานใช้กับอาคารใหม่ ส่วนต่อเติมอาคารที่มีอยู่ และการเปลี่ยนแปลงอาคารที่มีอยู่ซึ่งระบุไว้ในมาตรฐาน ASHRAE 170
• มาตรฐานจะพิจารณาถึงการปนเปื้อนทางเคมี (Chemical) กายภาพ (Physical) และชีวภาพ (Biological) ที่อาจส่งผลต่อการส่งมอบการรักษาพยาบาลแก่ผู้ป่วย ผู้อยู่อาศัย เจ้าหน้าที่ และผู้มาติดต่อ
• มาตรฐานเกี่ยวข้องกับข้อกำหนดการออกแบบสำหรับอุณหภูมิและความชื้น
• มาตรฐานเกี่ยวข้องกับข้อกำหนดการออกแบบสำหรับการควบคุมกลิ่นและการแพร่กระจายของเชื้อโรค
• มาตรฐานเกี่ยวข้องกับข้อกำหนดการออกแบบสำหรับอัตราการระบายอากาศ 
• มาตรฐานนี้ไม่ได้ครอบคลุมข้อกำหนดการออกแบบเกี่ยวกับสภาวะความสบาย (Thermal Comfort)

ข้อกำหนดสำหรับการระบายอากาศในสถานพยาบาล

ภาพ : ข้อกำหนดสำหรับค่าการระบายอากาศในสถานพยาบาล

ภาพ : ข้อกำหนดสำหรับค่าการระบายอากาศในสถานพยาบาล (ต่อ)

ข้อกำหนดขั้นต่ำสำหรับค่าการระบายอากาศในส่วนต่าง ๆ ของสถานพยาบาลตามมาตรฐาน ASHRAE 170/2013 ที่ควรจะออกแบบอัตราหมุนเวียนของอากาศ (Air Change) ให้สูงกว่าตามลักษณะของพื้นที่ ปริมาณการใช้งาน และจำนวนคนที่เข้า-ออกภายในห้องต่าง ๆ 

ข้อกำหนดทั่วไปสำหรับการระบายอากาศในอาคารสถานพยาบาล 

• กำหนดให้มีการออกแบบลักษณะการจ่ายลมแบบทิศทางเดียว โดยจ่ายจากจุดที่มีความสะอาดมากไปยังจุดที่มีความสะอาดน้อย หากมีการใช้ระบบปริมาณลมจ่ายแปรเปลี่ยน Variable Air Volume (VAV) จะต้องปรับปริมาณลมให้มีค่าไม่น้อยกว่าที่ระบุตามตารางข้างต้น และสามารถรักษาสภาพความดันแตกต่าง (Differential Pressure) ที่กำหนดสำหรับแต่ละห้องได้
• กำหนดค่าอากาศหมุนเวียนภายในห้องให้เกิดความสบายและปราศจากการแพร่กระจายของเชื้อโรค รวมถึงป้องกันกลิ่น และสามารถกำหนดค่าบางส่วนได้ตามมาตรฐานคุณภาพอากาศในอาคาร ASHRAE 62.1 อีกด้วย
• กำหนดค่าอากาศหมุนเวียนขั้นต่ำสุด (Minimum Air Change Per Hour) สำหรับห้องที่ต้องรักษาสภาพแรงดันต่างทั้งห้องแรงดันบวกและห้องแรงดันลบ
• กำหนดปริมาณอากาศที่เติมเข้าไปภายในห้อง รวมถึงจำเป็นต้องมีการกำหนดการเลือกใช้แผ่นกรองอากาศ โดยมีการแบ่งระดับของประสิทธิภาพในการกรอง (MERV) ตามประเภทของห้องต่าง ๆ ภายในโรงพยาบาล
• กำหนดการใช้แผ่นกรองอากาศที่มีประสิทธิภาพขั้นต่ำ MERV 6 สำหรับห้องที่ใช้ลมหมุนเวียนกลับ โดยมีอัตราการเติมอากาศในปริมาณที่ต่ำกว่าอัตราหมุนเวียนอากาศรวมที่จ่ายเข้าห้อง โดยการติดตั้งแผ่นกรองอากาศเหนือทางลมจ่ายอากาศเย็นและมีการหมุนเวียนอากาศเฉพาะห้องเท่านั้น 
• กรณีที่ใช้ระบบปรับอากาศสำหรับการจ่ายลมหลายห้อง จะต้องมีการเติมอากาศโดยการคำนวณอัตราการเติมอากาศรวมสำหรับอัตราการเติมอากาศที่ต้องการในแต่ละห้อง

แผ่นกรองอากาศ (Air Filter)

ข้อกำหนดขั้นต่ำของแผ่นกรองอากาศที่จำเป็นสำหรับห้องต่าง ๆ ภายในโรงพยาบาลจะมีการแบ่งระดับของประสิทธิภาพในการกรอง (MERV) ตามประเภทของห้อง เช่น ห้องผ่าตัด ห้องปฏิบัติการ หรือห้องผู้ป่วยตามมาตรฐาน ASHRAE รวมถึงข้อกำหนดของแผงติดตั้งกรองอากาศจะต้องมีการอุดรอยรั่วระหว่างกรอบ และส่วนภายในที่สัมผัสกับโครงแผ่นกรองด้วยกาวยาแนวหรือปะเก็น เพื่อป้องกันการรั่วซึมของอากาศที่อาจทำให้เกิดการรั่วไหลของฝุ่นและรักษาสภาพแรงดันของห้อง

กรณีที่ติดตั้งแผ่นกรองอากาศในระดับ MERV 12 ขึ้นไปจะต้องติดตั้งเกจวัดความแตกต่างของแรงดัน (Differential Pressure Gauge) เพื่อวัดแรงดันตกคร่อม (Pressure Drop) ของแผ่นกรองอากาศให้ทราบว่าแผ่นกรองอากาศถึงกำหนดหมดอายุการใช้งานหรือยัง 

ระบบกระจายลม (Air Distribution System)

ระบบกระจายลมเป็นระบบที่สร้างแรงดันต่างระหว่างห้องและทางเดินภายในโรงพยาบาล โดยการใช้แรงดันต่างระหว่างห้องเพื่อป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อโรค รวมถึงรักษาระดับความสะอาดภายในห้องผ่าตัด เป็นต้น 

โดยระบบท่อหรือหัวจ่ายจะต้องเข้าถึงเพื่อทำความสะอาดได้ ซึ่งข้อกำหนดตามมาตรฐาน ASHRAE 170 ได้มีการกำหนดลักษณะของหัวจ่ายลมตามห้องต่าง ๆ ภายในสถานพยาบาล เป็น Group ประเภทของหัวจ่ายลมต่าง ๆ ให้สอดคล้องกับการกำหนดพื้นที่ใช้งานในห้องผ่าตัด ห้องหัตถการทางการแพทย์ หรือห้องผู้ป่วยตามมาตรฐาน ASHRAE 170 

การระบายอากาศสำหรับห้องเฉพาะในสถานพยาบาล

ห้องต่าง ๆ ในสถานพยาบาล ย่อมมีลักษณะการใช้งานที่ต่างกันจึงทำให้การออกแบบระบบระบายอากาศของห้องแต่ละประเภทต่างกันออกไปด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งห้องที่ต้องอาศัยแรงดันต่าง (Differential Pressure) ของห้องเพื่อป้องกันและควบคุมการแพร่กระจายของเชื้อโรค เช่น การออกแบบทิศทางการไหลของกระแสลมเพื่อป้องกันการติดเชื้อทางเดินหายใจของบุคลากรทางการแพทย์ โดยกระแสลมจะไหลออกจากภายในห้องสู่ภายนอก หรือแรงดันต่างภายในห้องสูงกว่าภายนอก เพื่อป้องกันเชื้อโรคเข้าสู่ภายในห้อง โดยผู้ออกแบบระบบปรับอากาศและระบบระบายอากาศสำหรับสถานพยาบาล จะต้องคำนึงถึงความปลอดภัยและสุขภาพของคนไข้ ผู้เข้าเยี่ยม และเจ้าหน้าที่ทางการแพทย์ ในการใช้งานห้องต่าง ๆ ภายในโรงพยาบาลอย่างถูกต้องตามที่มาตรฐาน ASHRAE 170 ได้กำหนดไว้ 

ข้อมูลอ้างอิง : สุพจน์ เตชะอำนวยวิทย์ (ม.ป.ป.), การระบายอากาศสำหรับสถานพยาบาล. สมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแห่งประเทศ, สืบค้นจาก https://acat.or.th/download/acat_or_th/V21-(1).pdf

ASHRAE 170 ถือเป็นมาตรฐานสำคัญสำหรับวิศวกร สถาปนิก ผู้รับเหมาในระบบปรับอากาศและระบบระบายอากาศ ในการออกแบบ ติดตั้ง ใช้งาน และการบำรุงรักษาระบบระบายอากาศ เพื่อรักษาสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและเหมาะสมของโรงพยาบาล ควบคุมคุณภาพอากาศภายในสถานพยาบาล ตลอดจนส่งเสริมการออกแบบระบบระบายอากาศที่มีประสิทธิภาพเพื่อผู้ใช้งานอาคารทุกคน

Q&E INTERNATIONAL บริการตรวจสอบห้องคลีนรูมตามมาตรฐาน ASHRAE 170

Q&E INTERNATIONAL บริษัทชั้นนำด้านการให้บริการตรวจสอบห้องคลีนรูม Cleanroom Performance Testing (CPT) ที่ได้รับการรับรองมาตรฐาน NEBB รวมถึงอ้างอิงการตรวจสอบห้องคลีนรูมตามมาตรฐานต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น มาตรฐาน ISO 14644-1, ISO 14644-3, IEST, PIC/s และ ASHRAE 170 ให้เป็นไปตามข้อกำหนดที่มาตรฐานระบุไว้อย่างถูกต้อง พร้อมทั้งช่วยวิเคราะห์ปัญหา แก้ไขปัญหาระบบปรับอากาศและระบายอากาศเพื่อการใช้งานห้องคลีนรูมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ติดต่อเรา Q&E INTERNATIONAL ได้ที่ช่องทาง

Call: 095-748-7312, 081-595-3011

LINE ID: @248hrupy

Facebook: บริษัท คิว แอนด์ อี อินเตอร์เนชั่นแนล จำกัด 

Email: [email protected], [email protected]