ความสะอาดและการปลอดเชื้อคือสิ่งสำคัญอันดับต้น ๆ ในอุตสาหรรมทางการแพทย์และการดูแลสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพูดถึงการใช้เครื่องมือแพทย์ที่มีความเสี่ยงสูงในการแพร่กระจายของเชื้อโรคหลังจากใช้งานแล้ว “Autoclave” หรือ เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ จึงเป็นอุปกรณ์ที่ขาดไม่ได้ในการฆ่าเชื้อโรค ไวรัส หรือแบคทีเรียสำหรับวงการแพทย์และห้องปฏิบัติการต่าง ๆ เนื่องจากในแต่ละวันมีผู้ป่วยจำนวนมากที่ต้องเข้ารับการรักษาและใช้เครื่องมือแพทย์ ซึ่งอาจมีความเสี่ยงจากการติดเชื้อหากเครื่องมือไม่ได้รับการฆ่าเชื้ออย่างเหมาะสม ดังนั้นเครื่อง Autoclave จึงช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อเพื่อป้องกันทั้งผู้ป่วยและบุคลากรทางการแพทย์ที่ใช้งานเครื่องมือเหล่านี้

 

เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ (Autoclave) คืออะไร

Autoclave คือ เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ หม้อนึ่งฆ่าเชื้อ หรือ หม้อนึ่งแรงดัน เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในกระบวนการฆ่าเชื้อหรือการทำให้ปราศจากเชื้อ (Sterilization) ไม่ว่าจะเป็นเชื้อโรค เชื้อรา สปอร์ ไวรัส แบคทีเรีย หรือจุลชีพชนิดอื่น ๆ ที่อาจปนเปื้อนอยู่ในเครื่องมือแพทย์ เช่น เครื่องมือผ่าตัด เครื่องมือแพทย์ที่ใช้ในการวินิจฉัยโรค หรืออุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ใช้ในห้องปฏิบัติการ  โดยเครื่อง Autoclave ใช้กระบวนการฆ่าเชื้อด้วยไอน้ำร้อนและแรงดันสูงทำให้เครื่องมือที่ผ่านการนึ่งแล้วอยู่ในสภาพปราศจากเชื้อนั่นเอง

 

หลักการทำงานและประเภทของ Autoclave

เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave ทำงานโดยอาศัยไอน้ำร้อนและแรงดันที่สามารถสร้างอุณหภูมิสูงพอที่จะทำลายเชื้อโรคต่าง ๆ  โดยทั่วไปแล้วหม้อนึ่งแรงดันจะใช้สภาวะอุณหภูมิอยู่ที่ 121 องศาเซลเซียส  (°C) แรงดันไอน้ำ 15 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว (psi) และใช้ระยะเวลาในการฆ่าเชื้อ 15 นาที โดยประมาณ (ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับอุปกรณ์และประเภทของเชื้อโรคที่ต้องการกำจัด) 

ซึ่งรอบในการนึ่งเพื่อฆ่าเชื้อโรคสามารถปรับได้ตามเหมาะสมตาม อุณหภูมิ (Temparature) ความดัน (Pressure) และระยะเวลา (Time) เพื่อสร้างไอน้ำอิ่มตัวภายในกรอบเวลาที่กำหนดที่สามารถฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ได้ทั้งหมด 

รวมถึงการห่อและจัดเรียงอุปกรณ์และเครื่องมือแพทย์สำหรับเข้าหม้อนึ่งฆ่าเชื้อจะต้องไม่หนาจนเกินและและถูกจัดวางอย่างเหมาะสม เพื่อให้ไอน้ำภายในเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อกระจายตัวและทำการฆ่าเชื้อโรคได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ

โดยเครื่อง Autoclave สามารถแบ่งการไล่อากาศออกเป็น 2 แบบคือ

• หม้อนึ่งแรงดันแบบแรงโน้มถ่วง (Gravity Autoclaves) : หลักการทำงานของระบบ Gravity คือการสร้างไอน้ำเข้าไปในห้องนึ่งที่มีอากาศอยู่ โดยอาศัยแรงโน้มถ่วงดันให้อากาศถูกผลักออกแทนที่ด้วยไอน้ำ จากนั้นจึงเพิ่มอุณหภูมิและแรงดันขึ้นจนถึงกระบวนการฆ่าเชื้อ โดยจะมีอากาศเหลืออยู่ภายในห้องนึ่งประมาณ 5-10%

 

• หม้อนึ่งแรงดันแบบสุญญากาศ (Pre-Post Vacuum Autoclaves) : หลักการทำงานของระบบ Pre-Post Vacuum จะใช้ระบบสุญญากาศโดย Vacuum Pump เพื่อดึงอากาศออกจากห้องฆ่าเชื้อ และสร้างไอน้ำนอกห้องนึ่ง (Steam Outside Chamber) ก่อนปล่อยไอน้ำเข้ามาในห้อง จากนั้นจึงเพิ่มอุณหภูมิและแรงดันขึ้นจนถึงกระบวนการฆ่าเชื้อ โดยจะมีอากาศเหลืออยู่ภายในห้องนึ่งน้อยกว่า 1%

 

องค์ประกอบของเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave

• ห้องนึ่ง (Pressure Vessel)
• การสร้างไอน้ำในห้องนึ่ง (Generating Steam Inside the Chamber)
• การควบคุมอุณหภูมิและแรงดัน (Controlling Temperature and Pressure)
• อุณหภูมิกับเวลาของการนึ่ง (Holding time at Fixed Temperature)

 

ประเภทของ เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave

1. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบให้ความร้อนจากไอน้ำโดยตรง (Saturate Steam)

2. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบให้ความร้อนผ่านตัวกลางโดยน้ำแบบจุ่ม (Water Immersion)

2.1 ) แบบบคงที่ (Static)

2.2 ) แบบหมุน (Rotary)

3. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบอัดแรงดันพ่นน้ำ (Water Spray Processing) 

3.1 ) แบบคงที่ (Static)

3.2 )และแบบหมุน (Rotary)

3.3 )แบบน้ำตกไหลผ่าน (Water Cascade Processing)

4. เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อแบบให้ความร้อนจากไอน้ำและอากาศโดยตรง (Steam -Air)

 

ทำไมต้องทดสอบประสิทธิภาพของ Autoclave

เนื่องจากเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave เป็นเครื่องมือสำคัญในการฆ่าเชื้อโรคสำหรับเครื่องมือแพทย์ และเพื่อให้แน่ใจว่าหม้อนึ่งแรงดันนี้สามารถฆ่าเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ “การทดสอบประสิทธิภาพของเครื่อง Autoclave” จึงเป็นอีกหนึ่งขั้นตอนสำคัญที่ต้องตรวจสอบอย่างสม่ำเสมอ

วัตถุประสงค์ของการทดสอบประสิทธิภาพการทำให้ปราศจากเชื้อ 

• ทดสอบเพื่อให้มั่นใจได้ว่าสามารถทำให้อุปกรณ์และเครื่องมือแพทย์ปราศจากเชื้อได้
• ทดสอบเพื่อตรวจหาความผิดปกติหรือข้อบกพร่องที่เกิดขึ้นจากกระบวนการทำให้ปราศจากเชื้อและสามารถแก้ไขได้อย่างทันท่วงที
• ทดสอบเพื่อให้สามารถนำห่ออุปกรณ์ที่เกิดความผิดพลาดจากกระบวนการทำให้ปราศจากเชื้อกลับคืนจากหน่วยงานต่าง ๆ ก่อนที่จะถูกนำไปใช้กับผู้ป่วย
• ทดสอบเพื่อให้สถานพยาบาลมีมาตรฐานในการทำให้ปราศจากเชื้อ (Sterilization)

 

การตรวจสอบประสิทธิภาพของเครื่อง Autoclave

วิธีการตรวจสอบประสิทธิภาพของเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave มีหลายวิธีโดยสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภทหลัก ดังนี้

 

1. การตรวจสอบทางกลไก 

การตรวจสอบทางกลไก (Mechanical or Physical Monitoring) คือ การทดสอบการทำงานของเครื่อง Sterilizer โดยการตรวจสอบตัวบ่งชี้ทางกลไก (Mechanical Indicators) เช่น มาตรวัดอุณหภูมิ มาตรวัดความดัน สัญญาณไฟต่าง ๆ รวมถึงแผ่นกราฟที่บันทึกค่าการทำงานเครื่อง เพื่อทดสอบว่าเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อสามารถทำงานได้อย่างปกติตามมาตรฐานที่กำหนด

 

2. การตรวจสอบทางเคมี

การตรวจสอบทางเคมี (Chemical Monitoring) คือ การทดสอบอุณหภูมิ แรงดัน และเวลา โดยการทำให้ตัวทดสอบทางเคมีหรือตัวบ่งชี้ทางเคมี (Chemical Indicators) ที่ติดอยู่ภายนอกหรืออยู่ภายในห่ออุปกรณ์เกิดการเปลี่ยนแปลง เพื่อเป็นการยืนยันว่าอุปกรณ์หรือเครื่องมือได้ผ่านกระบวนการฆ่าเชื้อแล้ว โดยมีตัวบ่งชี้ทางเคมีแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด ได้แก่

• ตัวบ่งชี้ทางเคมีภายนอก (External Chemical Indicator) : เช่น การทดสอบอุณหภูมิด้วย Autoclave Tape เทปกระดาษที่ใช้ติดห่ออุปกรณ์ในการทดสอบประสิทธิภาพของเครื่อง Autoclave หากเทปมีการเปลี่ยนสีจะสามารถบ่งชี้ได้ว่าห่ออุปกรณ์ได้ผ่านกระบวนการทำให้ปราศจากเชื้อแล้วเท่านั้น แต่ยังไม่สามารถยืนยันได้ว่าอุปกรณ์ภายในได้ปราศจากเชื้อแล้ว

 

• ตัวบ่งชี้ทางเคมีภายใน (Internal Chemical Indicator) : เช่น การทดสอบ Bowie-Dick Test ที่ใช้สำหรับตรวจสอบประสิทธิภาพของเครื่อง Autoclave โดยเฉพาะในระบบ Pre-vacuum Autoclaves โดยการใช้แผ่นทดสอบใส่ไว้ในห่ออุปกรณ์เพื่อให้ทราบว่าไอน้ำหรือแก๊สได้เข้าภายในห่อและสัมผัสกับอุปกรณ์ในการฆ่าเชื้อแล้ว ซึ่งสีของแผ่นทดสอบจะเปลี่ยนไปหากไอน้ำแทรกซึมได้ทั่วถึง รวมถึงบ่งบอกถึงความสมบูรณ์ของกระบวนการฆ่าเชื้อนั่นเอง

 

3. การตรวจสอบทางชีวภาพ

การตรวจสอบทางชีวภาพ (Biological Monitoring) คือ การทดสอบการฆ่าเชื้อโดยตรง โดยการตรวจสอบใช้ตัวบ่งชี้ทางชีวภาพ (Biological Indicator) ซึ่งเป็นการนำ Spore Test หรือสปอร์ของเชื้อ Bacillus ที่ยังมีชีวิตอยู่ นำเข้าไปในเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave จากนั้นจึงนำเอา Spore Test ออกมาเพาะเชื้อที่อุณหภูมิ 55 – 60 องศาเซลเซียสเป็นเวลา 24 – 48 ชั่วโมง เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของตัว Spore Test ว่ามีเชื้อโรคหลงเหลือจากการฆ่าเชื้ออุปกรณ์หรือไม่

 

วิธีตรวจสอบและบำรุงรักษาเครื่อง Autoclave

 

• การบำรุงรักษาเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave แบบเบื้องต้น
  • ตรวจสอบสภาพขอบยางและรอยฉีกขาดของหม้อนึ่งแรงดัน 
  • ตรวจเช็กระดับน้ำในถังพักของหม้อนึ่งแรงดันให้อยู่ในระดับที่กำหนด เพื่อป้องกันไม่ให้หม้อนึ่งไหม้และห้ามใช้ของเหลวชนิดอื่นใช้งานแทนน้ำ
  • ควรถ่ายน้ำออกจากหม้อนึ่งแรงดัน และเปลี่ยนน้ำทุก ๆ วัน เพื่อป้องกันการอุดตันของท่อ
  • เช็ดทำความสะอาดบริเวณขอบยางประตูและพื้นผิวภายนอกด้วยผ้าไร้ขนชุบแอลกอฮอล์หรือน้ำกลั่น

 

• การบำรุงรักษาเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave แบบประจำ 6 เดือน

• • เปลี่ยนตัวกรอง Air Filter เพื่อรักษาการปลอดเชื้อภายในตัวเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ (ทุก ๆ 3 ถึง 6 เดือนขึ้นอยู่กับความถี่ในการใช้งาน)
  • ตรวจเช็กระบบไฟฟ้า ชุด Board Control ระบบล็อคประตู ข้อต่อ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างแรงดันและอุณหภูมิ
  • ทำความสะอาดสวิตช์ลูกลอย (Water Level Float) และคอยล์เย็น (Evaporator) โดยการถอดออกจากตัวเครื่องและใช้แปรงทำความสะอาด โดยช่างผู้เชี่ยวชาญ

 

• การบำรุงรักษาเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave แบบประจำทุกปี 

• • ตรวจสอบและเปลี่ยนขอบยางประตูหากเกิดชำรุดเสียหาย
  • ตรวจสอบภายในตัวเครื่อง ระบบล็อก น้อตยึด ข้อต่อสายไฟฟ้า แผงควบคุมไฟฟ้า การทำงานของวาล์วนิรภัย รอบการทำงาน ระดับน้ำมัน ฯลฯ โดยช่างผู้เชี่ยวชาญ

 

Q&E INTERNATIONAL บริการตรวจสอบประสิทธิภาพเครื่อง Autoclave 

Q&E INTERNATIONAL ผู้เชี่ยวชาญในการทดสอบห้องคลีนรูม (Cleanroom Testing) ตามมาตรฐาน CPT : Cleanroom Performance Testing และรับตรวจสอบพร้อมปรับแต่งระบบปรับอากาศ TAB : Testing Adjusting and Balancing ที่ได้รับการรับรองจาก NEBB

อีกทั้งเรายังให้บริการ “ทดสอบประสิทธิภาพเครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ Autoclave” แบบครบวงจร สำหรับสถานพยบาล โรงพยาบาล ห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ รวมถึงอุตสาหกรรมต่าง ๆ ที่ต้องใช้เครื่องมือในการฆ่าเชื้อแบบ Autoclave โดยเน้นการตรวจสอบอย่างละเอียดและครอบคลุมเพื่อความปลอดภัยและมาตรฐานการทำงานสูงสุด

 

ติดต่อเรา Q&E INTERNATIONAL ได้ที่ช่องทาง

Call: 095-748-7312, 081-595-3011

LINE ID: @248hrupy

Facebook: บริษัท คิว แอนด์ อี อินเตอร์เนชั่นแนล จำกัด 

Email: [email protected], [email protected]